Hiding Goods

Groepsexpositie

Pleidooi voor ambivalentie

Margriet Kemper

Wie de ruimte van een vreemde betreedt, zal niet zelden een zekere ambivalentie voelen: die van nieuwsgierigheid en die van terughoudendheid. Je kent de ander niet en toch wil je je een beeld vormen van wie hij of zij is. Als die ander aanwezig is, is je terughoudendheid het sterkst, maar als je alleen bent, dan durf je met een gerust hart de boeken in de kast te bestuderen en de foto's nader te bekijken. Kasten en laden worden dichtgelaten. Als je werkelijk alleen bent, dan gaan soms ook die open, misschien om slechts een blik te werpen. Je wil de stille orde niet verstoren en geen bewijzen achterlaten van zoveel onbeschaamdheid.

In de ontmoeting met een vreemde kan het lichaam ook opgevat worden als de ruimte die hij of zij bewoont. Bij het eerste 'betreden' is de blik globaal: lengte, lichaamsbouw, gezichtsuitdrukking, gebarentaal worden waargenomen. Het is niet gepast om te gericht te kijken, al opereren de zintuigen soms onafhankelijk van de waarnemer en is van een ontmoeting donshaar op een bovenlip bijgebleven, een litteken op de rug van de hand, een vleug lichaamsgeur of een bijna onhoorbaar lispelen. Waarom verliefdheid zo intens is, is omdat in dat lichaam van die vreemde kasten geopend worden en lades uitgetrokken.

De ambivalentie van het betreden is een kostbaar ding, die niet uitsluitend het resultaat van eeuwen beschaving is, maar die ook nog steeds bepaald wordt door instinctief gedrag, waarin gevaar, honger, agressie, drift en angst een rol spelen.

Wie het huls 'Renaissance' te Beugen binnengaat, zal onmiddellijk die dubbelzinnigheid herkennen. De heldere eenvoud van de voorgevel staat in groot contrast met wat zich daarachter bevindt. Voor de tentoonstelling Hiding Goods zijn bepaalde delen van huls en erf toegankelijk. In eerdere tentoonstellingen werd heel het huis opengesteld en voelde je je soms een inbreker, omdat meegenomen werd wat jou niet toebehoorde: beelden uit het privé-leven van de bewoners. Dat een van hen kunstenaar is, speelt daarbij een belangrijke rol.

De kunstenaar is ambivalent bij uitstek. Hij of zij wil tonen én geheimhouden, wil dat het kunstwerk specifiek en algemeen is, persoonlijk en universeel, contextueel en autonoom. Hoezeer hij misschien ook het ene van Nan Goldin, die haar privé-leven tonen, horen niet thuis in een politiedossier maar in het museum.

Niet alleen de kunstenaar maar natuurlijk de kunst zelf is ambivalent. Juist in die spanning schuilt de kracht en betekenis van de kunst, die bijna lijkt te bestaan bij de gratie van een zekere ongrijpbaarheid. In de hedendaagse toe-eigening door de kunst van bijna iedere discipline denkbaar, is het juist die ondefinieerbaarheid die haar kracht verleent. De kritiek dat hedendaagse kunstenaars in die toe-eigening slechte filmers, acteurs, koks, sociale werkers of wetenschappers zijn geldt uitsluitend voor de slechte kunstenaars. Op de Documenta 2007 toont de Indiase Amar Kanwar de installatie 'The Lightning Testimonies', met videoprojecties op vier wanden, waartussen het publiek plaats neemt. Hij vertelt het overlevingsverhaal van vrouwen, die onderworpen zijn geweest aan geweld. Het is juist in dat opgenomen zijn in de complexiteit van deze installatie - en die recht doet aan die van de werkelijkheid -, dat het publiek zich verbonden kan voelen met deze vrouwen, niet in de gefixeerde setting van televisie of film, maar een waarin voortdurend andere posities ingenomen worden door kijker én maker. In deze verwevenheid van detail en overzicht, feit en verhaal, bewijs en vermoeden, snelheid en traagheid wordt de toeschouwer meegevoerd. Hij neemt geen kennis, maar ervaart, hij objectiveert niet, maar identificeert zich.

Ans Verdijk, bewoner van het huis en samensteller van de tentoonstelling, gaf de kunstenaars iets mee van de geschiedenis van het huis, dat Dorus Verdijk ruim tachtig jaar geleden bouwde voor hem en zijn twee ongetrouwde zussen. Sinds die tijd is het huis steeds bewoond geweest door familie. Huis en erf bezitten een rijkdom aan herinneringen en betekenissen, alles is aangeraakt door de tijd. De hidden goods zijn de dingen die zich niet onmiddellijk prijsgeven, maar die verhalen en betekenissen in zich dragen. Zij zijn niet zozeer door iemand als door de tijd zelf verborgen gehouden. Waar zij om vragen is een zorgvuldig oog.

In de tentoonstelling Hiding Goods zijn de werken verweven met huis en erf. Er is geen neutrale ruimte waarbinnen de werken helemaal 'zichzelf' kunnen zijn, of waarin de betekenissen die zich eraan hechten uitsluitend in de hoofden van de kijkers plaatsvinden. Zij gaan letterlijke connecties aan met de dagelijkse woon- en werkomgeving van de bewoners, zij staan op tafels die gebruikt worden, liggen onder de bomen of in het gras. De muren zijn niet perfect gestuukt en gewit, maar vertonen de sporen van verleden of van recente activiteiten. Sommige werken nemen zelfs vormen aan die lijken op te gaan in de omgeving. Er zijn werken die zich direct verhouden tot deze plek en de geschiedenis en andere voor wie die connectie veel minder duidelijk Is.

Marita Kratz veranderde de bijkeuken met haar ingreep tot een onwezenlijke ruimte. Hoewel deze herkenbaar en bruikbaar blijft, worden de dagelijkse handelingen hier plotseling gezien in een ander licht. Zij plaatste witte gehaakte rozen in slagorde op en over alles heen. Deze rozen werden en worden gemaakt door vrouwen, gestaag werkend aan een beoogd aantal van tienduizend. De huiselijkheid van deze ruimte wordt gekoppeld aan die van vrouwenhuisvlijt en het resultaat is een werk dat absurd, vrolijk en mooi is om te zien. De nutteloosheid van deze vrouwenarbeid wordt echter niet zozeer geridiculiseerd of bekritiseerd, maar eerder gevierd. Er wordt een discrepantie voelbaar tussen arbeid en product, tussen geschiedenis en heden, tussen leven en kunst.

Margriet Luyten kende het huls en de bewoners al en zij heeft geprobeerd de sfeer van het huis te vangen. Zij zocht naar een nieuw, toegevoegd element dat de ongrijpbaarheid van deze plek zou kunnen preciseren en deed dat door een acrobate uit te nodigen. Haar liet ze bewegingen uitvoeren en poses aannemen waarvan zij foto's maakte. Tegenover de materialiteit van de dingen in en de soliditeit van het huis is het lichaam van de acrobate als een vlaag van de tijd, het voorbijgaan van een mensenleven In het licht van de geschiedenis.

Helmie van de Riet reageert in het werk op de tentoonstelling ook op de geschiedenis van het huis en zij gebruikte letterlijk beelden van oude foto's in collages. In een installatie van kledingstukken van een vrouw, met daarop de initialen MV refereert zij letterlijk aan een van de ongetrouwde zusters die in het huis hebben gewoond. Zij zag in de foto's die van deze Marie Antoinette bestaan een zekere geslotenheid en zij poogt haar in de collages en de installatie met terugwerkende kracht als het ware weer leven in te blazen. Ooit was deze vrouw kind, dat opging in het moment, en later een jongmeisje, dat verwachtingen koesterde van het leven.

De glazen zeepbellen van Keiko Sato dansen over het gras en anders dan de echte blijven zij roerloos voortbestaan. Ook hier wordt tijd gevangen In het gewone, het terloopse. Waar voor een kind de zeepbel zuiver plezier is en het zijn lichaam laat dansen, Is deze voor de volwassene metafoor geworden van de tijdelijkheid van het bestaan, in de zeventiende eeuw een beeld met emblematische kracht. Hij kan lachen om het plezier van het kind dat bellen wil vangen, maar wordt zich ook bewust van het voorgoed voorbije niet alleen van dat moment maar ook van zichzelf. De duurzaamheid van de glazen bellen is echter schijn, zij zijn in een uitgerekt tijdsbesef even kwetsbaar als de zeepbel, maar zij bieden de mogelijkheid de schoonheid ervan dieper tot ons door te laten dringen.

Nel Pak besloot op deze tentoonstelling geen tekeningen te laten zien, maar een iglo van kranten te bouwen. Haar trof de openheid van het erf en zij wilde deze verbinden aan de verborgen geschiedenissen van het huis. Zij liet zich ook inspireren door de titel als zodanig. Haar iglo van kranten kan opgevat worden als een in ruimte samengeperste tijd. Tijd en ruimte worden opgeslagen in informatie, informatie wordt materie, materie maakt ruimte. In haar kunstenaarschap speelt het archief al een nadrukkelijke rol, maar voor het eerst vindt deze transformatie plaats.

Anne-Marie van Sprang was getroffen door de rijkdom van de geschiedenis en het heden van het huis, iets dat zichtbaar en voelbaar is. Het is in zekere zin leesbaar. Zij zag een tegenstelling met het kunstwerk, dat weliswaar informatie kan geven, dat geanalyseerd kan worden, maar dat in zekere zin ook altijd verborgen blijft. Motieven, ontstaansgeschiedenis, arbeid, dat alles lost op in het object, dat in zijn eentje zijn werk moet doen. Een kleine porseleinen figuur staat in de ruimte. Zijn benen zijn blauw, op zijn borst een blauwe boot, in zijn minuscule hand houdt hij iets vast dat lijkt op een veer. Twee draden zijn gespannen tussen hem en de toeschouwer. Afstand is geboden. Twee werelden ontmoeten elkaar. Wie betreedt wiens wereld?

Het werk van Peter Koene gaat de meest directe relatie aan met de titel 'Hiding Goods', maar dan in de omkering, die juist daardoor evenveel waarheid bevat. Zijn beelden tonen zowel als dat zij verbergen. Als zij uitsluitend zouden tonen, dan zou sprake zijn van pornografie, waarin zichtbaarheid de absolute voorwaarde Is. Het is juist deze ambivalentie die kan raken. Door hun schaal lokken zij de toeschouwer naar zich toe, door hun pose voelt hij zich beschroomd. Wie deze ambivalentie niet voelt of durft toe te laten, zal snel een oordeel vellen: die van pure esthetiek of die van obsceniteit - en de liefdevolheid die deze beelden bezitten zullen hem ontgaan. Het naderen van een vreemde ruimte, dat dus ook het lichaam van de ander kan zijn, wordt In zijn werk expliciet gemaakt.

De titel Hiding goods veronderstelt een handeling: iets wordt verborgen, opzettelijk bijna. In de werken van de tentoonstelling wordt de verberger tweeledig opgevat: als mens en als een soort gepersonifieerde tijd. In de uitdrukking 'het patina van de tijd' is de tijd een toedekker. Hij bedekt de dingen niet alleen met stof, roest en aarde, maar ook met zichzelf. Soms moeten de dingen letterlijk ont-dekt worden, ontdaan van aarde. De opwinding van de archeoloog is niet uitsluitend wetenschappelijk, maar soms bijna fysiek van aard - opnieuw een ambivalentie. Dat toedekken van de dingen door de tijd zelf kent ook zijn afgravingsvorm: die van het tot leven brengen van het verleden, het onthullen van geheimen, het plaatsen van het ding in zijn tijd én in het heden. En wat de mens betreft, die verbergt, dat mag duidelijk zijn. Lichaam en geest (en ziel en hart) veronderstellen al een scheiding tussen uiterlijk en innerlijk. Wie het verhaal kent van het meisje van kristal, weet dat zij slechts kan bestaan bij de gratie van eenheid daartussen. Zij viel in duizend scherven uiteen toen zij haar eerste leugen uitsprak.

Hiding Goods betekent in letterlijke zin smokkelen. Iemand smokkelt, iets wordt gesmokkeld, van de ene ruimte naar de andere, iets wordt verborgen, er wordt gedaan alsof, er is gevaar, er is opwinding, er is angst, er is winstbejag. Tót aanhouding plaatsvindt, zakken worden binnenstebuiten gekeerd, koffers opengebroken en de buit die eerst rijk was, blijkt armzalig.

Den Bosch, augustus 2007

_______________________________________________________________________________

Zoektocht naar verborgen kunstschatten

Pierre Arts

Je laten verrassen door kunst!
Dwalen door ruimtes en omgevingen én in verwondering de grootsheid in het kleine beeld ontdekken en daarnaast de nietigheid in het grotere werk
Zeven kunstenaars laten hun werk op uitnodiging van Kunstenaarsinitiatief ALARM zien tijdens de tentoonstelling ‘Hiding Goods’.
Eén grote verwondering en verrassing in Huize Renaissance te Beugen; ´n tentoonstelling die u niet mag missen als u zich tijd gunt om in gedachten met verwondering stil te staan.

Huize Renaissance, een gewoon woonhuis gelegen op een ruim perceel grenzend aan de dorpskern, is het podium voor deze tentoonstelling waar de zeven kunstenaars ieder een eigen plek - binnen of buiten - gekozen hebben om daarvoor een werk te maken dat het verleden zichtbaar maakt of juist daarmee contrasteert.
Zoals een huis het heden en verleden in al haar aspecten kan laten zien, en dat is in Huize Renaissance het geval, is ook de expositie een afspiegeling van heden en verleden.
Alleen de keuze van de plek annex ruimte vertelt iets over kunstenaar en diens kunstobjecten. Wie zit er in het vroegere washok, de schuur of in de buitenruimte?
De bezoeker wordt uitgenodigd om de relatie te leggen tussen het alledaagse leven en actuele kunst en daarin schuilt ongetwijfeld de uitdaging, verwondering en verrassing tijdens de wandeling door woonhuis en omgeving.
Initiatiefneemster en kunstenares Ans Verdijk nodigde zeven collegae uit waarvan zij de overtuiging heeft dat deze er gezamenlijk en afzonderlijk in slagen om de zoektocht naar verborgen kunstschatten - Hiding Goods - met een verwijzing naar heden of verleden vorm te geven. Ans Verdijk: `Het onzichtbare wordt zichtbaar gemaakt`.
Hoewel haar werk geen expliciet deel uitmaakt van de tentoonstelling kan het de bezoeker bij de rondgang door woonhuis en omgeving niet ontgaan dat dit huis doorademt wordt met verleden en het hedendaags aanwezig zijn van Ans Verdijk zelf. Een bezoeker zei eens verwonderd: `Geen binnenhuisarchitect kan een huis zo maken én voortdurend veranderen!`
Verbaas, verwonder, verrast!

Over de kunstenaars

Peter Koene maakt beelden, menselijke krachtige naaktfiguren. Bij hem schuilt het moderne in de beweging, die soms ironisch en kwetsbaar is.
Marita Kratz is o.a. een performance kunstenaar. Zij beweegt zich in zelfgecreëerde huiden, die ze tijdens de performance van zich afwerpt maar zich daarna nog niet onthult.
Margriet Luyten maakt gomdrukken die lijken op afbeeldingen van de tijd dat de fotografie net uitgevonden is; korrelig van structuur en met veelal een kalkachtige kleur.
Nel Pak ontwerpt driedimensionale tekeningen; installatiewerk waarin getekend, geschreven en gevouwen wordt.
Helmie van de Riet maakt collages die registraties zijn van vreemde menselijke activiteiten. Deze worden met woorden en beelden van deze tijd en met humor en ironische toon in collagevorm omgezet.
Keiko Sato is een installatiekunstenares; zij arrangeert alledaagse materialen op een grootschalige manier, zodat er een nieuw futuristisch landschap ontstaat.
Anne-Marie van Sprang maakt beelden, kleine soms transparantlijkende figuren die een enorme aanwezigheid vertegenwoordigen. Deze figuren dragen attributen die naar andere werelden verwijzen

Op zondag 26 augustus 2007 is de officiële opening om 15.00 uur.
Dan zal verhalenverteller Bram van der Wurff † bezoekers meenemen in de tijd die er is geweest en zal komen.

Voor deze opening willen wij u als journalist graag bij deze uitnodigen.

_____________________________________________________________________

Kunstenaarsinitiatief Alarm en Huize Renaissance in Beugen presenteert de tentoonstelling: Hiding Goods

Door Frank Bekkers

Vervreemding, associaties en contrasten: kunstenares Ans Verdijk geeft met haar initiatief “Hiding Goods” na de zomer wederom een groep kunstenaars de mogelijkheid om de geschiedenis van de ruimtes en de mensen die erin woonden als zodanig in de kunsten te interpreteren.. De interpretatie van desbetreffende kunstenaar evenals zijn of haar creativiteit en het gebruik van verschillende materialen leidt in alchemistische termen tot een andere borrelende soortigheid. Zo is er onder andere een onderaardse hut waarin de gelaagdheid van het verleden in krantenartikelen zichtbaar wordt gemaakt. Een andere kunstenaar zet de familie archieven die aanwezig zijn om in een rariteitenkabinet waar waarheid en onwaarheid door elkaar heen lopen. Wat is werkelijkheid, ofwel wie kan zeggen of iets ook werkelijk zo is. Afbeeldingen in gomdruk waarin vage, schimachtige figuren zich in desolate, majestueuze ruimtes bevinden van rond 1900. Verdijk: “Vervlogen tijd of het vervliegen ervan komt overigens niet alleen in beelden naar voren. Installaties, beelden en zelfs literatuur ademen de rode draad die door de hele expositie heenloopt. Ik heb kunstenaars bijeen gezocht die een band delen met elkaar. De gelaagdheid die dieper gaat dan hetgeen de bezoeker meteen ziet die allen samenbind komt in hun werken duidelijk in na voren. Vorm of kleur, kortom al wat je aan de oppervlakte ziet is minder belangrijk, soms letterlijk naar achter gedrongen. De uitnodiging aan de bezoeker is dus om verder te zoeken. Op 26 augustus vindt om 15.00 de opening plaats van eigentijdse, tot werkelijkheid gekomen werelden. Zoals een huis het leven en verleden in alle aspecten kan laten zien is ook de expositie een afspiegeling van dit geheel. Beelden die ooit geleefd schijnen te hebben maar die rechtstreeks uit het laboratorium zouden kunnen komen.” Initiatiefneemster Verdijk omringt zich met het verleden maar blijft er niet in hangen, ze creëert een nieuwe werkelijkheid. In haar werk herleeft hetgeen dat voor anderen al is afgedaan als voorbij en geweest. Zo wordt het voortvloeien van het nieuwe uit het verleden of juist de ontstaan van het nieuwe als reactie op het verleden een symbool van kracht, de geschiedenis wordt opnieuw tastbaar voor wie zich ervoor openstelt.